Ο ΕΔΕΣ καταλαμβάνει
την Παραμυθιά που μεταβάλλεται σε σφαγείο- Οι Βρετανοί κρατάνε τον ΕΛΑΣ μακρυά
από την Τσαμουριά- Βορειοηπειρώτες στον
Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό της
Αλβανίας- Τσάμηδες στον ΕΛΑΣ.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
Πηγή: imerodromos.gr
Mετά
την εκτέλεση των 49 χριστιανών προκρίτων στην Παραμυθιά εξέλιπε κάθε
παρουσία της ελληνικής κατοχικής διοίκησης στην κωμόπολη. Την εξουσία ασκούσαν
πλέον οι εκπρόσωποι του Εθνικού Αλβανικού Συμβουλίου
K.S.I. L.I.A. ( ΞΙΛΙΑ) στη συγκρότηση του οποίου
είχαν πρωτοστατήσει οι αδελφοί Ντίνο. Μέχρι την Άνοιξη του 1944 οι συγκρούσεις
συνεχίστηκαν όπως και οι δολοφονίες και οι μεμονωμένες ενέργειες
από ένοπλες συμμορίες Τσάμηδων με κυριότερη την κακοποίηση γυναικών που
αποτελούσε ένα από τα κύρια «όπλα» για τον εξαναγκασμό σε φυγή των κατοίκων της
περιοχής.
Ο Μαζάρ Ντίνο που μαζί με τον αδελφό του Νουρί Ντίνο πρωτοστάτησαν στη συγκρότηση του ΞΙΛΙΑ |
Πολύ περισσότερο που η 1η Ορεινή
Μεραρχία και η 104η Μεραρχία Καταδρομών της Βέρμαχτ είχαν
δεσμευθεί σε επιχειρήσεις κατά του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας
και των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στη Δυτική Μακεδονία και στην περιοχή της Τσαμουριάς
είχαν απομείνει μόνο μικρές φρουρές κυρίως για τη φύλαξη των οδών ανεφοδιασμού
και της ακτογραμμής (σ.σ. Στις επιχειρήσεις των Γερμανών κατά του Εθνικού
Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας έπαιρνε μέρος και «Αλβανικό
Τάγμα Ασφαλείας» δύναμης 1000 ανδρών υπό τον ηγέτη των Τσάμηδων Νουρί
Ντίνο).
Το «σφαγείο» της Παραμυθιάς
Στις 26 Ιουνίου 1944 η 10η Μεραρχία του
ΕΔΕΣ την οποία διοικούσε ο Βασίλειος Καμάρας με τη συμμετοχή τμημάτων που
διοικούσαν οι Γεώργιος Αγόρος και Δημήτριος Γαλάνης επιτέθηκαν στην
Παραμυθιά και την κατέλαβαν μετά από μικρή αντίσταση της πολιτοφυλακής των
τσάμηδων. Tι
επακολούθησε, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα θιγούν οι άμαχοι; Ο καθηγητής
Γιώργος Μαργαρίτης γράφει: «Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, μέσα σε
λίγες ώρες, στις 27 Ιουνίου, πρώτη μέρα της «απελευθέρωσης», η πόλη μεταβλήθηκε
σε σφαγείο.
Επίλαρχος Γεώργιος Αγόρος, αρχηγός Τζουμέρκων και διοικητής του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων από 27-12-1942. |
Η Ελευθερία Μαντά που στηρίχθηκε κυρίως σε αναφορές
αξιωματικών του ΕΔΕΣ αναφέρει για το ίδιο θέμα:
«Ο αλβανικός πληθυσμός που είχε παραμείνει στην
πόλη και δεν είχε περάσει μαζί με τους υπόλοιπους τα σύνορα καταδιώχθηκε
απηνώς, τα θύματα υπήρξαν δεκάδες, τα αλβανικά σπίτια λεηλατήθηκαν και
παραδόθηκαν στις φλόγες και τζαμιά καταστράφηκαν. Για πέντε περίπου
ημέρες στην πόλη επικράτησε το χάος και η καταστροφή. Δεκάδες
γυναίκες και παιδιά κλείστηκαν στο σχολείο και μόνο χάρη στην παρέμβαση των
αξιωματικών της Συμμαχικής Αποστολής και των Ελλήνων κατοίκων που δεν
συμφωνούσαν με την τακτική των μονάδων του ΕΔΕΣ διασώθηκαν και αφέθηκαν μετά
από ημέρες ελεύθεροι να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος και να περάσουν στην
Αλβανία».
Βρετανοί σύνδεσμοι: « Όργιο αντεκδίκησης»
Ο Βρετανός υπολοχαγός Ντ. Μπ. Μπέικον σε αναφορά του για την
περίοδο 1.3.1944- 15.1.1945, που υπάρχει στα βρετανικά δημόσιο αρχεία ( PRO) σημειώνει πως « σε ένα
όργιο αντεκδίκησης», οι αντάρτες του ΕΔΕΣ «λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα
πάντα, πυρπολώντας και το γειτονικό όμορφο χωριό Μαργαρίτι».
Ο Βρετανός σύνδεσμος αντισυνταγματάρχης Τόρρανς στην αναφορά
του ( και αυτή από τα βρετανικά δημόσια αρχεία) έγραψε ότι οι «Τούρκοι
συμμορίτες» ( έτσι τους αποκάλεσε) διέφυγαν με τα όπλα και τα ζώα τους στην
Αλβανία. «Πήραν μαζί τους περίπου μισό εκατομμύριο πρόβατα και τουλάχιστον
3.000 άλογα (…) αφήνοντας πίσω μόνο τους ηλικιωμένους».
Και ο μητροπολίτης στο πλιάτσικο
Ένας άλλος Βρετανός σύνδεσμος ο ταγματάρχης Ντέιβιντ Γουάλας
στη δική του αναφορά σημείωσε τη συμμετοχή στο πλιάτσικο σε σπίτια Τσάμηδων και
του μητροπολίτη Παραμυθίας Δωρόθεου (Δημήτριος Νάσκαρης το κοσμικό του όνομα)
που είχε ενταχθεί στον ΕΔΕΣ:
Ο μητροπολίτης Παραμυθίας Δωρόθεος ( δεξιά) με στρατιωτική στολή και το αρχιερατικό εγκόλπιο με τον Ναπολέοντα Ζέρβα στην Κέρκυρα. Αριστερά, ο μητροπολίτης Κερκύρας, Μεθόδιος Κοντοστάνος |
«Οι αντάρτες επιδόθηκαν σ’ ένα όργιο αντεκδικήσεων,
λεηλασιών κι εσκεμμένης καταστροφής των πάντων. Η όμορφη κωμόπολη Μαργαρίτι
κάηκε ολοκληρωτικά. Ο μητροπολίτης Παραμυθιάς συμμετείχε στο ψάξιμο των σπιτιών
για λάφυρα, βγαίνοντας από ένα σπίτι, ωστόσο, ανακάλυψε ότι το ήδη
βαρυφορτωμένο μουλάρι του το είχαν ξαλαφρώσει κάτι αντάρτες…» (σ.σ. Ο
ταγματάρχης Γουάλας στάλθηκε στην Ήπειρο τον Ιούλιο του 1944 από τον Βρετανό
πρεσβευτή στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου Ρέτζιλαντ Λήπερ για να
ελέγξει αν ο ΕΔΕΣ ήταν ικανός να επιβληθεί στον ΕΛΑΣ μετά την αναμενόμενη
απελευθέρωση της Ελλάδας. Έγραψε την έκθεσή του στις 15 Αυγούστου 1944.
Τρία εικοσιτετράωρα μετά σκοτώθηκε στη μάχη δυνάμεων του ΕΔΕΣ με τους
Γερμανούς στη Μενίνα).
Οι επιχειρήσεις των δυνάμεων του ΕΔΕΣ για την εκκαθάριση του
μουσουλμανικού πληθυσμού συνεχίστηκαν και μετά το μακελειό στην
Παραμυθιά. Μετά τις εκκαθαρίσεις νότια του Καλαμά έδιωξαν και τους
μουσουλμάνους βόρεια του ποταμού στην περιοχή της Σαγιάδας και των
Φιλιατών.
«Πιοτό, κουμάρι και τρομοκρατία»
Ο Παντελής Καραγκίτσης (ή Σίμος) μέλος της Κεντρικής
Επιτροπής και γραμματέας του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου του ΚΚΕ (με το
ψευδώνυμο Ορφέας Βλαχόπουλος) περιέγραψε στον πρώτο τόμο της
«Ιστορίας της Αντίστασης 1940-1945» (συλλογικό έργο των εκδόσεων «Αυλός» με
συντονισμό και διεύθυνση του δημοσιογράφου και στελέχους του ΚΚΕ Βάσου
Γεωργίου) την κατάσταση που επικρατούσε στις περιοχές που ήλεγχε ο ΕΔΕΣ ως
εξής:
«…Κανένα ίχνος λαϊκής δικαιοσύνης και αυτοδιοίκησης.
Διαφθορά σ’ όλους τους τομείς με κύριο όπλο τη λίρα. Κανένας σεβασμός της
λαϊκής πλειοψηφίας και της λαϊκής περιουσίας. Οι Ηπειρώτες θεωρούσαν τους
Ζερβικούς, σαν πανούκλα που τα σάρωναν όλα. Τους έπιανε φόβος για τη ζωή
τους, για την περιουσία τους, όταν κατέβαιναν οι Εδεσίτες στο χωριό τους.
Κανένας διοικητικός, πολιτικός και άλλος έλεγχος σε κείνους
που έκαναν κάθε είδους ποινικές παραβάσεις.
Ο Παντελής Καραγκίτσης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, Γραμματέας Περιοχής Ηπείρου, δίπλα στο στρατηγό Σαράφη |
Όσο για τις δυνατότητες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ να παρέμβουν
στις ελεγχόμενες από τον ΕΔΕΣ περιοχές ο Παντελής Καραγκίτσης σημείωνε:
« Ο Ζέρβας είχε χωρίσει την Ήπειρο σε δύο κομμάτια. Και για
πάμε, από τα Ζαγόρια και το Πωγώνι, στην περιοχή της Άρτας έπρεπε ή να πέσουμε
πάνω στις ορδές του Ζέρβα ή να κάνουμε το γύρο μέσω Μακεδονίας και Θεσσαλίας
και να πάμε π.χ. στο Βουλγαρέλι».
Το μικτό 1/15 Τάγμα του ΕΛΑΣ
Ο στρατηγός Γεράσιμος Αυγερόπουλος, διοικητής της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, όπου υπαγόταν το 4/15 μικτό τάγμα. |
Μια ακόμη «βρετανική πεπονόφλουδα»
Μετά την συμφωνία της Καζέρτας ( 26 Σεπτεμβρίου 1944) και
στις συνεννοήσεις που έγιναν για την εφαρμογή της, η περιοχή της Σαγιάδας και
των Φιλιατών πέρασε στον επιχειρησιακό έλεγχο του ΕΛΑΣ. Όμως οι Βρετανοί
άλλαξαν τα συμφωνηθέντα και παραχώρησαν την περιοχή στον ΕΔΕΣ. Και όχι μόνο
αυτό: Το 4/15 μικτό Τάγμα του ΕΛΑΣ κατονομάστηκε γενικά και αόριστα
ως «Τουρκαλβανοί παρτιζάνοι».
Αυτή η αοριστία ήταν μια ακόμη «βρετανική
πεπονόφλουδα» την οποία, όπως έγινε και με τις άλλες μεγαλύτερες, πάτησαν η
ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.
Με άδεια των Βρετανών οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ πέρασαν στην περιοχή
βόρεια του Καλαμά για «στρατιωτικούς λόγους» επιτέθηκαν στο μικτό τάγμα του
ΕΛΑΣ και επανέλαβαν το μακελειό της Παραμυθιάς στο Φιλιάτι και τα γύρω
μουσουλμανικά χωριά. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αντιστάθηκαν σ’ αυτή την
επιχείρηση και έγιναν συγκρούσεις στη Σαγιάδα την οποία κατέλαβαν.
Η ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην Ήπειρο διαμαρτυρήθηκαν γι’
αυτή την παραβίαση των συμφωνηθέντων και τις σφαγές αμάχων. Όμως η απάντηση που
πήραν από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ τους εξέπληξε όλους. Όχι μόνο
διατάχθηκαν οι μονάδες του ΕΛΑΣ να αποσυρθούν από την περιοχή , αλλά και
δέχθηκαν την αυστηρή επίπληξη γιατί αντέδρασαν με τα όπλα.
Η τηλεγραφική διαταγή ( αρ. 9856) του Γενικού Στρατηγείου
του ΕΛΑΣ ( Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) προς την 6η Ταξιαρχία
στην οποία υπαγόταν το 15ο Σύνταγμα, που εκδόθηκε μετά από …
διαμαρτυρία του ΕΔΕΣ (!) και την υπέγραφε ο στρατηγός Σαράφης είχε
ως εξής:
«Κατόπιν 16121 Γενικού ΕΔΕΣ στοπ. Μετ’ εκπλήξεως
επληροφορήθημεν ότι τμήματα του 15ου Συντάγματος κατέλαβον
Σαγιάδα και αρνούνται υπακούσουν τακτικάς διαταγάς ΕΔΕΣ στοπ. Τούτο γίνεται
παρά ΕΠΕ 1825 και 1853 διαταγάς Γενικού στοπ. Εκδόσητε αυστηράς διαταγάς προς
τμήματά σας συμμορφωθώσι πλήρως άνω διαταγής στοπ. Περιοχή βορείως Καλαμά στοπ
και δυτικής γραμμής Μονή Παναγιάς- Πόβλας- Αγίων Πάντων- Λιμπόβου- Κεραμίτσας –
Μαλουνίου μη συμπεριλαμβανομένου στοπ. Ανήκει τουρκαλβανούς παρτιζάνους
συμφώνως συμφωνίας Καζέρτας στοπ. Εις ταύτην δράση ΕΔΕΣ συμφώνως διαταγής
αντιστρατήγου Σκόμπυ διαβιβασθείσης υμίν δια ΕΠΕ 1853 διαταγής Γενικού στοπ.
Αναφέρατε λήψιν και άμεσον εκτέλεσιν. Καθιστώ υμάς προσωπικώς υπευθύνους δια
πλήρη συμμόρφωσιν ανωτέρω στοπ. Σ.Δ ( σ.σ. Σταθμός Διοικήσεως) 13.10. Σαράφης».
Διαμαρτυρία στο Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ
Ο Παντελής Καραγκίτσης αντέδρασε και στις 14 Οκτωβρίου
απευθύνθηκε στο Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ αναφερόμενος και στις αντιδράσεις
στελεχών για τη συμφωνία της Καζέρτας και τις αποφάσεις που αφορούσαν την
Ήπειρο. Το σημείωμα ( και αυτό από τα ΑΣΚΙ) που έστειλε και υπογράφει ως Ορφέας
Βλαχόπουλος έχει ως εξής:
«Προς το Π.Γ.
Αγαπητοί σύντροφοι
1) Πήραμε τηλεγραφικά και με το Ρίζο το μήνυμά σας, το
εκτυπώσαμε σε χιλιάδες αντίτυπα και το βάλαμε στη θέση του κυρίου άρθρου στην
εφημερίδα μας της 12.10, φροντίζουμε για τη φαρδιά του κυκλοφορία.
Συνεχίστηκε εντατικά η ανάλυση των αποφάσεων της Καζέρτας σε
ακτίφ που έγιναν σ’ όλες τις οργανώσεις και ειδικώτερα στον ΕΛΑΣ. Η δυσφορία
ήταν γενική για τις συνέπειες των αποφάσεων που αφορούσαν την Ήπειρο, αφού ο
διοικητής του 15ου Συντάγματος σ. Παράσχος στον παροξυσμό του
είπε ότι με τις αποφάσεις αυτές θα επέλθει διάσπαση του Κόμματος. Μετά, όταν
άκουσε την εισήγηση του αντιπροσώπου μας συμφώνησε και έμεινε ενθουσιασμένος.
Σήμερα σ’ όλη την Ήπειρο δεν υπάρχει ούτε ένα μέλος του κόμματος που να μην
έχει πεισθεί για την ορθότητα των αποφάσεων της Καζέρτας. Για την πλήρη
κατατόπιση των στελεχών και μελών μας δημοσιεύουμε στο εσωκομματικό μας δελτίο
τις θέσεις και τα καθήκοντά μας πάνω στις αποφάσεις της Καζέρτας που σας
εσωκλείουμε.
Στέφανος Σαράφης και Ναπολέων Ζέρβας κατά τη συνάντηση τους στο χωριό Πλάκα |
Μας κάνει έκπληξη πώς το τάγμα του 15ου Συντάγματος
του ΕΛΑΣ που αποτελείται από Έλληνες υπηκόους που μέσα σε αυτούς είναι και της
Τσάμικης μειονότητας, πάλι Έλληνες υπήκοοι, ονομάστηκε «Τουρκαλβανοί
Παρτιζάνοι», αναγνωρίστηκε σαν μια ξεχωριστή δύναμη και του καθορίστηκε
ξεχωριστή εδαφική περιοχή (που πάλι είναι θρονιασμένα Εδεσίτικα τμήματα) ενώ το
τάγμα αυτό, που είναι οργανικό τμήμα του 15ου Συντάγματος
έμεινε απ’ έξω απ’ την αναφερόμενη στην διαταγή 9856 εδαφική περιοχή. Εδώ
πρόκειται για σοβαρή παρεξήγηση που έδωσε το δικαίωμα στον ΕΔΕΣ να αλωνίσει στο
Φιλιάτι και την Τσαμουργιά και να σκεπάσει όλα τα στυγερά του εγκλήματα. Τώρα
και σύμφωνα μ’ αυτές τις διαταγές νομίζουμε:
Ι) Η 6η Ταξιαρχία σύμφωνα με την αριθ. 1815
έπρεπε να καταλάβει τη Σαγιάδα γιατί αυτή σαφώς καθορίζεται περιοχή του ΕΛΑΣ με
τη νέα διαταγή 1853. Ο ΕΔΕΣίτες μπορούσαν νάρθουν για δράση κατά των Γερμανών,
όχι όμως να φύγουν και τα τμήματα του ΕΛΑΣ.
ΙΙ) Εφ’ όσον η περιοχή βορείως οδού Ηγουμενίτσας- Ιωαννίνων
χαρακτηρίζεται περιοχή δράσεως και όχι παραμονής γιατί να φύγει ο ΕΛΑΣ
απ’ τη Σαγιάδα.
ΙΙΙ) Εφ’ όσον περιοχή δυτικώς γραμμής Μονής Παναγιάς κ.λπ
ανήκει εις Τουρκαλβανούς Παρτιζάνους γιατί να μην επιτρέπουν οι Εδεσίτες του
τάγμα αυτό του 15 που ονομάζεται πολύ κακώς Τουρκαλβανοί να εγκατασταθεί στην
παραπάνω περιοχή; Σας παρακαλούμε να μελετήσετε τα ζητήματα αυτά και να
καταβάλετε κάθε προσπάθεια να ξεκαθαριστούν γιατί έχουν δημιουργήσει σοβαρή
κατάσταση στην Ήπειρο. Το Γενικό είχε υποχρέωση να στείλει έναν έμπειρο
αξιωματικό με αναλυτικές οδηγίες για το περιεχόμενο των αποφάσεων της
Καζέρτας για να κατατοπίσει την 6η Ταξιαρχία που είναι το
μοναδικό τμήμα του ΕΛΑΣ που καλείται πρακτικά να κινηθεί και να δράσει πάνω
στις αποφάσεις της Καζέρτας ότι αφορά την Ήπειρο.
Με συντροφικούς χαιρετισμούς
Για το Γραφείο
Ο Γραμματέας
Ορφέας Βλαχόπουλος».
Συνεργασία του ΕΔΕΣ με αλβανούς εθνικιστές συνεργάτες των
Γερμανών
Oι
διωγμοί των μουσουλμάνων της Τσαμουριάς από τον ΕΔΕΣ συνεχίστηκαν και σ’ όλο το
διάστημα έως τα μέσα Δεκεμβρίου του 1944. Μαζί με τους διωγμούς συνεχίστηκε και
η φυγή των αμάχων προς την Αλβανία παρά τις προσπάθειες των οργανώσεων του ΕΑΜ
να μείνουν στον τόπο τους. Η Ελευθερία Μαντά εκτιμά πως συνολικά εκείνη την
εποχή πέρασαν τα ελληνοαλβανικά σύνορα 22.000- 25.000 άτομα. Την κατάσταση που
επικρατούσε στις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχό του ο ΕΔΕΣ περιέγραψε σε
σημείωμά του προς το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ ο Μιχάλης Τσάντης (σ.σ.
Αναπληρωματικό μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ) εκ μέρους του Γραφείου
Περιοχής Ηπείρου στις 6 Δεκεμβρίου λίγα εικοσιτετράωρα μετά την έναρξη των
Δεκεμβριανών στην Αθήνα (και το σημείωμα αυτό βρίσκεται στα ΑΣΚΙ):
Απόσπασμα από την εφημερίδα «Ηπειρώτικα Νιάτα», της ΕΠΟΝ, με ημερομηνία 26 Νοεμβρίου 1944, όπου περιγράφονται περιστατικά από τη δράση του ΕΔΕΣ στη Θεσπρωτία. |
«Στην έκθεσή μας αυτή θα σας μιλήσουμε για τη δράση των
φασιστών του ΕΔΕΣ προ και ιδιαίτερα ύστερα από το ξέσπασμα της κυβερνητικής
κρίσης.
Στις τελευταίες μέρες σ’ όλη την περιοχή της Ηπείρου που
χαρακτηρίστηκε απ’ τη συμφωνία της Καζέρτας σαν χώρος παραμονής και κίνησης των
τμημάτων του, ο ΕΔΕΣ εξαπέλυσε μια άγρια τρομοκρατία που από μέρα σε μέρα
εντείνεται και που δείχνει καθαρά ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μελετημένο σχέδιο
επίθεσης από μέρους του ΕΔΕΣ (…) Στο σημείο αυτό είναι χαρακτηριστική η στάση
των αντιπροσώπων της Κυβέρνησης Σγουρίτσα και Μακκά που όχι μόνο ανέχεται αυτή
την κατάσταση , αλλά την υποθάλπτει και την ευνοεί καθημερινά και ξετσίπωτα…».
Και αφού αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε στην
Κέρκυρα τα Ιωάννινα και αλλού σημειώνει ειδικά για τη Θεσπρωτία:
Μιδάτ Φράσερι |
Στη συνέχεια ο Τσάντης αφού αναφέρεται στις προετοιμασίες
του ΕΔΕΣ με τη βοήθεια των Γερμανών για σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ αναφέρεται στα
έντυπα της οργάνωσης του Ζέρβα:
«Εξακολουθούν , όπως βλέπετε απ’ τα αντίτυπα που σας
στέλνουμε, την εμπρηστική αρθρογραφία τους ιδιαίτερα γύρω απ’ το Τσάμικο
και το Βορειοηπειρωτικό. Δημοσιεύσανε ολόκληρους καταστατικούς καταλόγους
Τσάμηδων – Μουσουλμάνων που τους κατηγορεί ότι σφάξανε πριν από καιρό τους
χριστιανούς. Όπως επίσης παραθέτει καταλόγους για Βορειοηπειρώτες που σφάχθηκαν
από το Αλβανικό ΕΑΜ. Ενώ και την πρώτη και τη δεύτερη περίπτωση καταπίνει τη
γλώσσα του όταν ο «Αγωνιστής» όργανο του ΕΑΜ Γιαννίνων τους βγάζει τη μάσκα και
τους καλεί να εξηγήσουν πώς αυτοί οι προστάτες των Χριστιανών της Τσαμουργιάς
έχουν στους κόλπους τους τους αρχηγούς των Μπαλιστών , Χακή Ρουσίτ και τον
εγκληματία Χακή Σιέχο και πώς αυτοί αυτόκλητοι προστάτες των χριστιανών της
βορείου Ηπείρου φιλοξενούν στα Γιάννενα τον δήμιο της Ελληνικής Μειονότητας της
Αλβανίας , τον εμπρηστή του Καλογοραντζά και δολοφόνο πολλών Ελλήνων της
Βορείου Ηπείρου , τον Αλή Νεβίτσα».
Από το Δεκέμβρη του ’44 έως τη συμφωνία της Βάρκιζας
Ο Σαράφης και ο Άρης μπαίνουν στα Γιάννενα |
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το τεταμένο κλίμα των ημερών
εκείνων και την προπαγάνδα από σωβινιστικούς κύκλους της Αλβανίας το
Απελευθερωτικό Μέτωπο και ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός της
γειτονικής χώρας δεν προχώρησαν σε αντίποινα κατά της ελληνικής μειονότητας.
Και πολύ σωστά ο Γιώργος Μαργαρίτης σημειώνει: «Παρά τις πολύπλευρες
πιέσεις και την ένταση των ημερών, το καθεστώς που είχε εγκαταστήσει στη γείτονα
χώρα το Απελευθερωτικό Μέτωπο της Αλβανίας αρνήθηκε να προχωρήσει σε αντίποινα
εις βάρος της ελληνικής μειονότητας της γειτονικής χώρας. Σε αντίθεση με τις
συνήθεις βαλκανικές πρακτικές το αίμα δεν απαντήθηκε με αίμα και ο διωγμός δεν
απαντήθηκε με διωγμό. Κρίνουμε σκόπιμο να το αναφέρουμε αυτό σε εποχές που
υπερβολικά πολλοί και με υπερβολικά εύκολο τρόπο διακηρύσσουν ότι στα Βαλκάνια
-και όχι μόνο – των πρόσφατων χρόνων μόνο η δική μας χώρα «δίδαξε πολιτισμό».
Στην εδώ περίπτωση το μάθημα ήταν σπουδαίο και ασφαλώς δεν προήλθε από την
ελληνική πλευρά».
Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός της Αλβανίας και οι
Ελληνες μειονοτικοί
Παρά την αντίδραση της ηγεσίας των σωβινιστικών κύκλων στους
κόλπους της ελληνικής μειονότητας (όπως οι μητροπολίτες Αργυροκάστρου
Παντελεήμων Κοτόκος, Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας κ.α) μεγάλο μέρος της πήρε
μέρος στον αντιφασιστικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα στη γειτονική χώρα μέσα από
τις γραμμές του Απελευθερωτικού Μετώπου που είχε ιδρυθεί με πρωτοβουλία των
Αλβανών κομμουνιστών. Στην περιοχή Αυλώνας- Αργυροκάστρου επιχειρούσε το 4ο Συγκρότημα
του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού.
Το 1944 το 4ο Συγκρότημα έδωσε αρκετές μάχες
κατά των Γερμανών σε συνεργασία με το 15ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ.
Ένα από τα πέντε τάγματα που συγκροτούσαν το 4ο Συγκρότημα ήταν
και αυτό που έφερε το όνομα «Θανάσης Ζήκος» (σ.σ. Έλληνας μειονοτικός που
σκοτώθηκε στις μάχες του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας με τους
ναζί κατακτητές ). Το τάγμα αυτό είχε συγκροτηθεί αποκλειστικά από Έλληνες
μειονοτικούς. Την Άνοιξη του 1944 αποφασίστηκε η ανασυγκρότηση του Αλβανικού
Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού και η μετατροπή των αντάρτικων σχηματισμών σε
κανονικές στρατιωτικές μονάδες. Στο πλαίσιο αυτό συγκροτήθηκε η 8η Ταξιαρχία
από μικτά τμήματα. Από ορισμένα στελέχη αλλά και απλούς αντάρτες του
τάγματος «Θανάσης Ζήκος» υπήρξαν έντονες αντιδράσεις με κύρια αιτιολογία ότι
δεν έπρεπε να αφεθούν ακάλυπτες οι περιοχές της ελληνικής μειονότητας από
ντόπιες εθνικοαπελευθερωτικές δυνάμεις. Μάλιστα μια αντιπροσωπεία από το τάγμα
ζήτησε από τον ΕΛΑΣ να δεχτεί στις τάξεις του τους μειονοτικούς παρτιζάνους. Η
απάντηση από την ηγεσία του 15ου Συντάγματος ήταν
κατηγορηματικά αρνητική. Χαρακτήρισαν την ενέργεια «λιποταξία» , αντίθετη με το
διεθνισμό και τους θύμισαν πως οι σύμμαχοι συνιστούσαν στις εθνικές μειονότητες
να αγωνιστούν στα πλαίσια των χωρών που ζούσαν. Μετά από αυτή την άρνηση οι
Έλληνες μειονοτικοί συνέχισαν κανονικά τη δράση τους στον Απελευθερωτικό Στρατό
της Αλβανίας παίρνοντας μέρος και σε μάχες για την απελευθέρωση της
Γιουγκοσλαβίας…
Βασική βιβλιογραφία
— Γιώργου Μαργαρίτη «Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες- Στοιχεία για την καταστροφή των μειονοτήτων της Ελλάδας- Τσάμηδες- Εβραίοι», εκδόσεις Βιβλιόραμα . Η πιο ολοκληρωμένη ιστορική μελέτη για το θέμα των τσάμηδων.
— Χέρμαν Φρανκ Μάγερ, «Αιματοβαμμένο Εντελβάις – Η
1η Ορεινή Μεραρχία, το 22οΣώμα Στρατού και η
εγκληματική τους δράση στην Ελλάδα, 1943-1944» τ. Α΄ και Β΄ , εκδόσεις της
Εστίας , με πολλά στοιχεία για τη συνεργασία των ενόπλων Τσάμηδων με τις
γερμανικές δυνάμεις, τις συνεννοήσεις του ΕΔΕΣ με το 22ο Σώμα
Στρατού της Βέρμαχτ και τις αναφορές των Βρετανών αξιωματικών συνδέσμων στο
στρατηγείο του Ναπολέοντα Ζέρβα.
— Ελευθερίας Μαντά, «Οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Ηπείρου
( 1923-2000), εκδόσεις του ΙΜΧΑ.
— Βασίλη Κραψίτη « Οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της
Θεσπρωτίας».
— Κώστα Ζάβαλη «Πολεμικό Οδοιπορικό ενός αγωνιστή»,
εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» με πολλά στοιχεία για τη συμμετοχή της ελληνικής
μειονότητας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της Αλβανίας.
Στο επόμενο: 1946: Ο Ενβέρ Χότζα καταγγέλλει τους
διωγμούς των Τσάμηδων στο Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων -1947: Υπόμνημα της
Αντιφασιστικής Επιτροπής των Τσάμηδων στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ 1991: Τα
Τίρανα ανακινούν θέμα περιουσιών και αποκατάστασης των τσάμηδων.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου