Ρόζα Λούξεμπουργκ – «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα»* - Η μαζική απεργία: ένα ιστορικό και όχι τεχνητό προϊόν

Διαβάστε: Ρόζα Λούξεμπουργκ– «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα»*: Η ρώσικη επανάσταση, ο αναρχισμός και η γενική απεργία

***

Στο ζήτημα της γενικής απεργίας, τα γεγονότα στη Ρωσία μας υποχρεώ­νουν να αναθεωρήσουμε πρώτα απ' όλα τη γενική αντίληψη του προβλήμα­τος. Μέχρι τώρα, τόσο αυτοί που ήταν οπαδοί "της γενικής απεργίας" στη Γερμανία όπως ο Μπερνστάιν, ο Άισνερ κλπ, όσο και οι πιο δυναμικοί αντίπαλοι μιας τέτοιας απόπειρας, που αντιπροσωπεύονταν πχ στα συνδικάτα από τον Μπέμελμπουργκ, στην ουσία βασίζονταν και οι δύο στην ίδια αντίληψη, δηλαδή στην αντίληψη των αναρχικών. Οι δυο φαινομενικά αντίθετοι πόλοι, όχι μόνο δεν αποκλείουν ο ενός τον άλλο αλλά αντίθετα τον προϋποθέτουν και τον συμπληρώνουν. Σύμφωνα με τον αναρχικό τρόπο σκέψης, τη θεωρία για τη "μεγάλη αναστάτωση" η μαζική απεργία δεν είναι για την κοινωνική ε­πανάσταση, παρά ένα εξωτερικό και επουσιώδες γνώρισμα. Αυτό που έχει σημασία είναι η τελείως αφηρημένη και ανιστορική εξέταση της μαζικής α­περγίας, όπως και όλων των άλλων συνθηκών της προλεταριακής πάλης, γε­νικά.

Για τον αναρχισμό υπάρχουν μόνο δυο πράγματα που ισχύουν σαν υλι­κές προϋποθέσεις για τις "επαναστατικές του" θεωρίες: πρώτα απ' όλα η "φα­ντασία" και κατόπιν η καλή θέληση και το θάρρος που χρειάζονται για να σω­θεί η ανθρωπότητα από τη σημερινή καπιταλιστική κοιλάδα των δακρύων.

Αυτή η φαντασιόπληκτη συλλογιστική, εδώ και 60 χρόνια καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μαζική απεργία είναι ο συντομότερος, ο πιο ασφαλής και ο πιο εύκολος δρόμος για την πραγματοποίηση του άλματος σε ένα καλύτερο κοινωνικό μέλλον. Αυτή η ίδια όμως συλλογιστική πιο πρόσφατα γέννησε την αντίληψη ότι ο συνδικαλιστικός αγώνας, είναι η μοναδική πραγματική ά­μεση δράση των μαζών και σήμερα αποτελεί πια γνωστό τροπάριο των Γάλ­λων και πολλών συνδικαλιστών.

Το κακό πάντα με τον αναρχισμό ήταν ότι οι μέθοδοι πάλης του που αυ­τοσχεδιάζονται στο κενό, όχι μόνο λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο, απο­δεικνύονται δηλαδή πάντα καθαρές ουτοπίες, αλλά τις πιο πολλές φορές, ε­πειδή δεν παίρνουν υπόψη τους τις θλιβερές πραγματικές συνθήκες, καταλή­γουν να μετατρέπονται μέσα στη στυγνή πραγματικότητα σε πρακτικά στη­ρίγματα της αντίδρασης, εκεί που προηγουμένως ήταν μόνο επαναστατικές εικασίες. Επομένως, στο ίδιο γήπεδο ταυ αφηρημένου τρόπου εξέτασης, το­ποθετούνται από τη μια μεριά εκείνοι που θάθελαν να ξεσπάσει προσεχώς στη Γερμανία η μαζική απεργία μια μέρα προκαθορισμένη στο ημερολόγιο σύμφωνα με την απόφαση της ηγεσίας και από την άλλη μεριά, εκείνοι, που όπως οι εκπρόσωποι στο συνδικαλιστικό συνέδριο της Κολωνίας θα ήθελαν να βγάλουν από τη μέση οριστικά το πρόβλημα της μαζικής απεργίας απαγορεύοντας την "προπαγάνδισή" του.

Και η μια και η άλλη τάση ξεκινάνε από την κοινή και καθαρά αναρχική ι­δέα, άτι η μαζική απεργία είναι ένα καθαρά τεχνικά όπλο που θα μπορούσε με τη θέλησή μας και συνειδητά, να "αποφασισθεί" ή αντίστροφα να απαγο­ρευτεί, όπως με ένα σουγιά που μπορεί κανείς να τον έχει κλειστό για κάθε ενδεχόμενο στην τσέπη του ή αντίθετα ανοικτό να τον χρησιμοποιήσει όποτε το αποφασίσει. Σίγουρα οι αντίπαλοι της μαζικής απεργίας, διεκδικούν δί­καια το πλεονέκτημα ότι παίρνουν υπόψη τους τον ιστορικό χώρο και τις υλι­κές συνθήκες της σημερινής κατάστασης στη Γερμανία, σ' αντίθεση με τους "ρομαντικούς της επανάστασης" που πετάνε στα σύννεφο και δεν θέλουν να λάβουν υπόψη τους τη σκληρή πραγματικότητα, τις δυνατότητες και τις αδυ­ναμίες της.

"Γεγονότα και νούμερα, νούμερα και γεγονότα", φωνάζουν οι πρώτοι, ό­πως ο κύριος Γκράντγκριντ στους "Δύσκολους Καιρούς" του Ντίκενς. Αυτό που οι συνδικαλιστές αντίπαλοι της μαζικής απεργίας, εννοούν με τις εκφρά­σεις "ιστορικός χώρος" και "υλικές συνθήκες", είναι δυο πράγματα - από τη μια μεριά, η αδυναμία του προλεταριάτου και από την άλλη η δύναμη του πρωσο-γερμανικού μιλιταρισμού.

Η ανεπάρκεια των εργατικών οργανώσεων και των ταμείων τους και οι πανίσχυρες πρωσικές λόγχες, αυτά είναι τα "γεγονότα και οι αριθμοί" πάνω στα οποία αυτοί οι συνδικαλιστές ηγέτες βασίζουν την πρακτική πολιτική τους. Βέβαια, τα ταμεία των συνδικάτων όπως και οι πρωσικές λόγχες είναι αναμφισβήτητα υλικά και ιστορικά φαινόμενα, μόνο που η πολιτική εκτίμηση που βασίζεται πάνω τους, δεν είναι ιστορικός υλισμός σύμφωνα με τη Μαρξι­στική έννοια, αλλά αστυνομικίστικος υλισμός σύμφωνα με την έννοια του Πούτκαμμερ[1].

Οι αντιπρόσωποι του αστυνομικού καπιταλιστικού κράτους υπολογίζουν την δύναμη του οργανωμένου προλεταριάτου μια δοσμένη στιγμή και την υλική δύναμη που πηγάζει από τις λόγχες και απ' τον συγκριτικό πίνακα των δυο αριθμών βγάζουν πάντα το καθησυχαστικό συμπέρασμα, ότι το επα­ναστατικό εργατικό κίνημα δημιουργείται από μερικούς υποκινητές και ταραξίες. Με τις φυλακές και τις λόγχες έχουμε ένα ικανοποιητικό μέσο για να ε­πιβληθούμε σε αυτό το "δυσάρεστο και περαστικό φαινόμενο".

Η ταξικά συνειδητή εργατική τάξη της Γερμανίας έχει από καιρό καταλά­βει το γελοίο αυτής της αστυνομικής θεωρίας, ότι δηλαδή ολόκληρο το σύγ­χρονο εργατικό κίνημα είναι τεχνητό και αυθαίρετο προϊόν μιας χούφτας α­συνείδητων "υποκινητών και ταραξιών".

Όμως, είναι η ίδια αντίληψη που διατυπώνεται από δυο-τρεις άξιους συ­ντρόφους που συγκροτούν φάλαγγα εθελοντών νυχτοφυλάκων για να προφυλάξουν τη γερμανική εργατική τάξη από τις παρακινήσεις ορισμένων "ρο­μαντικών της επανάστασης" και την "προπαγάνδα τους για τη μαζική απερ­γία". Ή ακόμα, όταν απ’ την αντίπαλη πλευρά, γινόμαστε μάρτυρες μιας αγαναχτισμένης και δακρύβρεχτης εκστρατείας από εκείνους που, απογοητευ­μένοι μέσα στην αναμονή τους να εκραγεί μια μαζική απεργία στη Γερμανία, θεωρούν τους εαυτούς τους υπονομευμένους από δεν ξέρω ποιες "μυστικές" συμφωνίες της ηγεσίας του Κόμματος και της Γενικής Επιτροπής των συνδι­κάτων.

Εάν το ξέσπασμα των απεργιών, εξαρτιόταν από την πύρινη "προπαγάν­δα" των "ρομαντικών της επανάστασης" ή τις μυστικές ή δημόσιες αποφάσεις της καθοδήγησης του Κόμματος, τότε μέχρι τώρα δεν θάχαμε καμμιά αξιόλο­γη μαζική απεργία στη Ρωσία. Σε καμμιά χώρα -όπως έχω ήδη τονίσει από τον Μάρτη του 1905 στην Εργατική Εφημερίδα της Σαξωνίας- η μαζική απεργία δεν υπήρξε λιγότερο θέμα προπαγάνδας ή ακόμα και συζήτησης απ’ ότι στη Ρωσία. Τα μεμονωμένα παραδείγματα αποφάσεων και συμφωνιών της η­γεσίας του ρωσικού κόμματος με τις οποίες επιχείρησε να οικειοποιηθεί τη μαζική απεργία -όπως η τελευταία απόπειρα τον Αύγουστο του 1905 μετά τη διάλυση της Δούμας- είναι σχεδόν χωρίς καμιά αξία, Εάν μας μαθαίνει κάτι η ρωσική επανάσταση, αυτό είναι πάνω απ' όλα ότι η μαζική απεργία δεν φτιά­χνεται "τεχνητά", ούτε αποφασίζεται "μυστικά", ούτε "προπαγανδίζεται" γενι­κά, αλλά είναι ένα ιστορικό φαινόμενο, που προκύπτει μια ορισμένη στιγμή της κοινωνικής κατάστασης από ιστορική αναγκαιότητα.

Και δεν θα δοθεί βέβαια απάντηση στο ζήτημα με αφηρημένες θεωρητι­κολογίες για τη δυνατότητα ή όχι, τη χρησιμότητα ή τη βλαβερότητα της μα­ζικής απεργίας, αλλά με τη διερεύνηση εκείνων των παραγόντων και εκείνων των κοινωνικών καταστάσεων, που προκαλούν τη μαζική απεργία στη σημε­ρινή φάση της πάλης των τάξεων.

Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το πρόβλημα αυτό, ούτε να το συζητήσουμε, εκτιμώντας τη μαζική απεργία υποκειμενικά, από τη σκο­πιά, εάν είναι επιθυμητή ή όχι, αλλά εξετάζοντας αντικειμενικά τα αίτια της μαζικής απεργίας, από της σκοπιά της ιστορικής αναγκαιότητας.

Στην εξωπραγματική σφαίρα της αφηρημένης λογικής ανάλυσης μπο­ρούν να αποδειχθούν με το ίδιο κύρος τόσο η απόλυτη αδυναμία και η ήττα όσο και η πλήρης δυνατότητα και η αναμφισβήτητη νικηφόρα έκβαση της μα­ζικής απεργίας. Έτσι η αξία της απόδειξης είναι και στις δυο περιπτώσεις η ί­δια, δηλαδή καμιά. Επομένως, ο φόβος από την "προπαγάνδιση" της μαζικής απεργίας, που οδήγησε ακόμα και στο τυπικό ανάθεμα των θεωρούμενων ε­νόχων του εγκλήματος, δεν είναι παρά το προϊόν μιας διασκεδαστικής παρε­ξήγησης.

Είναι ακριβώς τόσο αδύνατο να "προπαγανδίζει" κανείς τη μαζική απερ­γία σαν αφηρημένο μέσο ταξικής πάλης, όσο αδύνατο είναι να προπαγανδί­ζει την "επανάσταση". Η "επανάσταση", όπως και η μαζική απεργία, είναι έν­νοιες που από μόνες τους υποδηλώνουν μόνο μια εξωτερική μορφή της πά­λης των τάξεων και που έχουν νόημα και περιεχόμενο μόνο σε σχέση με συ­γκεκριμένες πολιτικές καταστάσεις.

Το να επιχειρήσει κάποιος να κάνει θέμα κανονικής προπαγάνδας τη μα­ζική απεργία γενικά σα μια μορφή δράσης του προλεταριάτου, να πηγαίνει πόρτα πόρτα και να διαλαλεί αυτή την "ιδέα" θέλοντας να κερδίσει σιγά-σιγά την εργατική τάξη, θάταν μια τόσο άσκοπη και ανιαρή και ανούσια απασχόληση, όσο και το να επιχειρήσει κανείς να κάνει θέμα μιας ιδιαίτερης προπα­γανδιστικής παρέμβασης της ιδέα της επανάστασης ή της μάχης στα οδο­φράγματα. Η μαζική απεργία έχει βρεθεί τώρα στο κέντρο του ζωηρού ενδια­φέροντος της γερμανικής και της διεθνούς εργατικής τάξης, γιατί αντιπρο­σωπεύει μια καινούργια μορφή πάλης και σαν τέτοια αποτελεί ένα προφα­νές σύμπτωμα βαθειών εσωτερικών επαναστατικών μεταβολών στις σχέσεις των τάξεων και στις συνθήκες της πάλης των τάξεων, Το γεγονός ότι η μάζα των γερμανών προλετάριων -παρά την πεισματική αντίδραση των συνδικαλι­στικών ηγεσιών- εκδηλώνει τόσο ζωηρά ενδιαφέρον γι' αυτό το ζήτημα μαρτυρά το υγιές επαναστατικό της ένστικτο και την οξυδέρκειά της. Αλλά δεν ανταποκρίνεται κανείς σ’ αυτό το ενδιαφέρον, σ’ αυτή τη δίψα για ιδέες και την επαναστατική ορμή γιο δράση, αντιμετωπίζοντας σαν αφηρημένη νοητική άσκηση τη δυνατότητα ή όχι της μαζικής απεργίας. Ανταποκρίνεται εξη­γώντας την εξέλιξη της ρώσικης επανάστασης, τη διεθνή σημασία της, την όξυνση των ταξικών αντιθέσεων στη Δυτική Ευρώπη, τις ευρύτερες πολιτι­κές προοπτικές της πάλης των τάξεων στη Γερμανία, το ρόλο και τα καθήκο­ντα των μαζών στους επερχόμενους αγώνες.

Μόνο με αυτή τη μορφή θα οδηγήσει η συζήτηση για τη μαζική απεργία, στο πλάτεμα του διανοητικού ορίζοντα του προλεταριάτου, στην όξυνση της ταξικής του συνείδησης, στο βάθεμα του τρόπου σκέψης του και στο δυνάμωμα της δράσης του. Από αυτή την σκοπιά πάλι, φαίνεται σε όλη της τη γε­λοιότητα η κριτική που έκαναν οι αντίπαλοι του "επαναστατικού ρομαντι­σμού", κατηγορώντας τους οπαδούς του ότι κατά το χειρισμό του ζητήματος δεν τήρησαν κατά γράμμα της αποφάσεις της Ιένας[2]. Οι οπαδοί αυτής της "ρεαλιστικής πολιτικής" είναι ικανοποιημένοι με μια τέτοια απόφαση γιατί συνδέει κυρίως τη μαζική απεργία με τη μοίρα της γενίκευσης του δικαιώμα­τος ψήφου στις βουλευτικές εκλογές.

Από αυτό συμπεραίνεται ότι σχετικά με τη μαζική απεργία η άποψή τους περιορίζεται σε δυο πράγματα: πρώτον, ότι η μαζική απεργία έχει μόνο ένα καθαρά αμυντικό χαρακτήρα. Δεύτερον, ότι η ίδια υποτάσσεται στον κοινο­βουλευτισμό και έχει μετατραπεί σε απλό υποστήριγμα του κοινοβουλευτι­σμού. Η πραγματική ουσία της απόφασης της Ιένας, βρίσκεται στην άποψη ό­τι με τη σημερινή κατάσταση στην Γερμανία μια επίθεση της αντίδρασης στο εκλογικό δικαίωμα για το γερμανικό κοινοβούλιο, θα μπορούσε κατά πάσα πι­θανότητα νάναι ο παράγοντας που θάδινε το σύνθημα για μια περίοδο θυελ­λωδών πολιτικών αγώνων, οπότε για πρώτη φορά θα μπορούσε να εφαρμο­στεί στη Γερμανία η μαζική απεργία σαν μέσο πάλης.

Εν τούτοις το να θέλει κανείς να περιορίσει και να οριοθετήσει τεχνητά με το κείμενο ενός συνέδριου την κοινωνική βαρύτητα και το ιστορικό πεδίο της μαζικής απεργίας, σαν φαινόμενο και σαν πρόβλημα της πόλης των τά­ξεων, είναι η απόδειξη ότι συναγωνίζεται σε στενοκεφαλιά την απόφαση για απαγόρευση της συζήτησης περί μαζικής απεργίας στο συνδικαλιστικό συνέ­δριο της Κολωνίας. Με την απόφαση της Ιένας, η γερμανική σοσιαλδημοκρα­τία επίσημα πήρε υπόψη της βαθειές μεταβολές που έγιναν με τη ρώσικη ε­πανάσταση στις διεθνείς συνθήκες της πάλης των τάξεων και εκδήλωσε την ικανότητά της για προσαρμογή στις καινούργιες απαιτήσεις της νέας φάσης της ταξικής πάλης. Αυτή είναι η σημασία του συνέδριου της Ιένας. Σ' ότι α­φορά την πρακτική εφαρμογή της μαζικής απεργίας στη Γερμανία, θα απο­φασίσει η ιστορία, για την οποία η σοσιαλδημοκρατία με τις αποφάσεις της αποτελεί σημαντικό παράγοντα, μόνο ένα παράγοντα όμως ανάμεσα στους άλλους.

*Από το βιβλίο της Ρ. Λούξεμπουργκ «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα», σελ 17-22, εκδόσεις ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Μάρτης 1997, Μτφ Κώστας Πίττας.

Σημειώσεις

---

[1] Πρώσος υπουργός Εσωτερικών, 1881 - 1888. Το πιο αντιδραστικό μέλος της κυβέρνησης του Βίσμαρκ.

[2] Στο Συνέδριο της Ιένας το 1905, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας ψήφισε υπέρ της μαζικής απεργίας, σαν πολιτικό όπλο, αλλά με ένα τρόπο τόσο αφηρημένο που πρακτικά ήταν χωρίς καμιά αξία.

11:13 π.μ.