Ευρωεκλογές & Δημοτικές – Περιφερειακές Εκλογές, 2ος γύρος: «Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα». (ΙΙ)

Γράφει ο Νίκος Δινόπουλος

Πριν την Οικονομική Κρίση του 2008. Νεοφιλελευθερισμός, μικρό ιστορικό[1]

Μύθος 1ος. Με τη συμμετοχή μας στην ΕΕ και την
αλληλεγγύη των εταίρων μας θα ενισχύονταν η
«ασφάλεια της χώρας» από «οικονομικούς» και
«εθνικούς κινδύνους».

Μια αναδρομή στο παρελθόν φωτίζει τη σημερινή κατάσταση στη χώρα μας και δείχνει πως «σε μια στιγμή κανείς δεν καταστρέφεται/Αργά γλυστράς στη συντριβή», (Έμιλυ Ντίκινσον).

Ο θεωρητικός του νεοφιλελευθερισμού Φρίντριχ Άουγκουστ φον Χάγιεκ (1899-1992)[2], στο βιβλίο του «Ο δρόμος προς τη Δουλεία»[3] καταγγέλλει τις κρατικές παρεμβάσεις στην ελεύθερη λειτουργία της καπιταλιστικής αγοράς, που τις θεωρεί καταστροφικές για την οικονομία και την πολιτική ελευθερία της κοινωνίας. Το 1947 στο θέρετρο Μον Πελερίν της Ελβετίας ιδρύει νεοφιλελεύθερη ομάδα (Mont Pelerin Society) με στόχο να επιβάλλουν ιδεολογικά – πολιτικά έναν καπιταλισμό χωρίς έλεγχο, περιορισμούς και κανόνες από το κράτος. Θεωρούν την ανισότητα θετική αξία, τον «εξισωτισμό του κράτους πρόνοιας» εμπόδιο στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και χτυπούν τα μέτρα κοινωνικής αλληλεγγύης που εφαρμόζονται.

Στη μεγάλη οικονομική κρίση του καπιταλισμού της δεκαετίας του ‘70[4] (χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, υψηλός πληθωρισμός, ανεργία, πετρελαϊκή κρίση τη «βάφτισαν» τότε[5], όπως τώρα «κρίση χρέους», «δημοσιονομική»), η Λατινική Αμερική -με τις χούντες της Χιλής, της Ουρουγουάης, της Αργεντινής και της Βραζιλίας κ.α.- γίνεται ένα τεράστιο πειραματικό εργαστήριο εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και της «σχολής του Σικάγο». Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας ο νεοφιλελευθερισμός κυριαρχεί ιδεολογικά – πολιτικά και στις αναπτυγμένες ιμπεριαλιστικές καπιταλιστικές χώρες, κερδίζοντας την εξουσία σε Βρετανία και ΗΠΑ (Θάτσερ 1979 – Ρέϊγκαν 1981) και μπαίνουν σε εφαρμογή οι οικονομικές θεωρίες των Χάγιεκ, Μίλτον Φρίντμαν[6] και της οικονομικής «σχολής του Σικάγο». Αιτία της κρίσης θεωρούν τη δύναμη των συνδικάτων και του Συνδικαλιστικού Κινήματος που με τις διεκδικήσεις τους τροφοδοτούν τον πληθωρισμό, περιορίζουν το ποσοστό κέρδους των επιχειρήσεων και εμποδίζουν τη συσσώρευση κεφαλαίου για επενδύσεις και αυξάνεται η ανεργία.

Συνεπώς για τους ζηλωτές του νεοφιλελευθερισμού, πρέπει να διατηρηθεί ένα κράτος ικανό να τσακίσει τη δύναμη των συνδικάτων, να καταργηθούν οι κατώτερες αμοιβές που ορίζουν οι Εθνικές Συλλογικές Συμβάσεις και να καθορίζονται από τον «ανταγωνισμό» της αγοράς εργασίας, λιτό στις κοινωνικές δαπάνες που τις θεωρούν παρασιτικές, να μην παρεμβαίνει στην οικονομία (ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση κρατικών παρεμβάσεων), και να ελέγξει τον πληθωρισμό. Βασικοί στόχοι είναι η νομισματική σταθερότητα, ο πειθαρχημένος κρατικός προϋπολογισμός, και ένα «φυσιολογικό(;!) ποσοστό ανεργίας» που θεωρείται αναγκαίο για την «αποτελεσματική» λειτουργία της αγοράς εργασίας. Εφόσον επιτευχθούν αυτά, μειωθούν οι φόροι, αυξηθούν τα κέρδη των επιχειρήσεων, αποκατασταθεί η διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου, και παράλληλα περιοριστούν οι κοινωνικές δαπάνες θα προκύψουν οι ανισότητες και τα κίνητρα για επενδύσεις και «ανάπτυξη» και η μείωση της ανεργίας.

Πρώτη εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα μας επιχείρησε, χωρίς επιτυχία το 1985-1988 -υπουργός οικονομίας τότε- ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κ. Σημίτης. Η ανάδειξη της ΝΔ στην εξουσία το 1990 σφραγίζει την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού (προηγήθηκαν δύο «συγκυβερνήσεις» ΝΔ-ΣΥΝ και ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ, στο ΣΥΝ τότε συμμετείχε και το ΚΚΕ). Στις 7 Φλεβάρη του 1992 -από τα 12 τότε κράτη μέλη- υπογράφτηκε η συνθήκη του Μάαστριχτ που θεμελίωσε την ολοκλήρωση της ΕΕ. Τον Ιούλη του 1992 η συνθήκη επικυρώθηκε από την ελληνική βουλή με τις ψήφους των ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΝ.

Από τότε η «ένδοξη» εποχή του «κοινωνικού εταιρισμού», των «κοινωνικών διαλόγων», της «ταξικής συνεργασίας», των «ιδιωτικοποιήσεων», του «ανταγωνισμού», της «ανάπτυξης», έως τις μέρες μας έγραψε και γράφει «λαμπρές σελίδες δόξας» (περισσότερα εδώ[7])… Ανεργία, απολύσεις, μειώσεις μισθών και συντάξεων, κατεδάφιση του Κοινωνικού Ασφαλιστικού Συστήματος και των υπηρεσιών υγείας, υπονόμευση – ξήλωμα της δημόσιας δωρεάν παιδείας και αλλεπάλληλες ιδιωτικοποιήσεις - ξεπούλημα του δημόσιου - κοινωνικού πλούτου και γενικά όλα όσα απαιτούνται για την απορρύθμιση, «απελευθέρωση» του καπιταλισμού -σύμφωνα με τη «νεογλώσσα» του νεοφιλελευθερισμού- από τις κρατικές παρεμβάσεις.

Από τότε και μέχρι τις μέρες μας μια σειρά μύθοι του αστικού μπλοκ εξουσίας -που κυριάρχησαν από τη δεκαετία του ’90- κατέρρευσαν με πάταγο:

Μύθος 1ος. Με τη συμμετοχή μας στην ΕΕ και την αλληλεγγύη των εταίρων μας θα ενισχύονταν η «ασφάλεια της χώρας» από «οικονομικούς» και «εθνικούς κινδύνους».

Μύθος 2ος. Η ένταξη στη ζώνη του ευρώ θα μετέτρεπε τη χώρα μας σε ισχυρή... Με το ευρώ και τη συμμετοχή μας σε μια διευρυμένη αγορά θα είχαμε οικονομική σταθερότητα.

Μύθος 3ος. Η ιδεολογία της «ανάπτυξης», του «ανταγωνισμού» και των «ιδιωτικοποιήσεων», στην οποία έπρεπε να υποταχτούμε και να στηρίξουμε με την προσδοκία όλοι να «απολαύσουμε» τα οφέλη της.

Κι όμως, ακόμα και μετά την κανιβαλική ταξική σφαγή των μνημονιακών χρόνων, η ηγεμονεύουσα ιδεολογία και πολιτική είναι αυτή του αστικού μπλοκ εξουσίας. Πλην όμως η ιδεολογία και πολιτική των «κοινωνικών εταίρων», της «ανταγωνιστικότητας» και της «ανάπτυξης» αντικειμενικά προϋποθέτει την παραδοχή της διαρκούς συνύπαρξης και «ταξικής συνεργασίας» καπιταλιστών και εργαζομένων και αναπόφευκτα την αποδοχή της εκμεταλλευτικής σχέσης κεφαλαίου - εργασίας σε βάρος της εργατικής τάξης και των εργαζομένων, όπως καταγράφεται στο δια ταύτα τα τελευταία 24 χρόνια τουλάχιστον.

Η αδυσώπητη πραγματικότητα που βιώνουμε στο πετσί μας σήμερα δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο όπως η βροχή και δεν προέκυψε μέσα στο κενό. Είναι το αποτέλεσμα της ιστορικής εξέλιξης του ιμπεριαλιστικού ολοκληρωτικού καπιταλιστικού στη χώρα μας. Είτε το θέλουμε, είτε όχι «οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν, όμως, όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών»[8].

***
Εδώ: Ευρωεκλογές & Δημοτικές – Περιφερειακές Εκλογές, 2ος γύρος: «Ο Χαμένος τα Παίρνει Όλα». (Ι)

Ευρωεκλογές &Δημοτικές – Περιφερειακές Εκλογές, 2ος γύρος: «Ο Χαμένος τα ΠαίρνειΌλα» (ΙΙΙ)

***
Σημειώσεις - Παραπομπές

---

[1] Με πηγές από βιβλία, μελέτες, άρθρα και τη Βικιπαίδια.

[2] Ο Φρίντριχ Χάγιεκ (Friedrich August Hayek, Βιέννη 8 Μαΐου 1899 – Φράιμπουργκ 23 Μαρτίου 1992), γεννήθηκε στην Αυστροουγγαρία και στη συνέχεια πολιτογραφήθηκε Βρετανός. Ήταν οικονομολόγος, πανεπιστημιακός και φιλόσοφος, γνωστός για την υπεράσπιση του νεοφιλελευθερισμού. Το 1950 ανέλαβε την έδρα Κοινωνικής Σκέψης στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο μέχρι το 1962. Το 1974 μοιράστηκε το Νόμπελ Οικονομικών με τον Σουηδό σοσιαλιστή Γκούναρ Μυρντάλ.

[3] Το βιβλίο γράφτηκε στα χρόνια 1940 και 1943, στα ελληνικά εκδόθηκε από το ΚΕΠΕΕ το 1985.

[4] Τη δεκαετία του ’70 εμφανίζονται δύο πετρελαϊκές κρίσεις, με αποτέλεσμα να έρχεται στο προσκήνιο το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή η συνύπαρξη πληθωρισμού μαζί με αυξημένη ανεργία. Η πρώτη κρίση καταγράφεται στις 17 Οκτωβρίου του 1973, όταν τα μέλη του Οργανισμού Αραβικών Χωρών - Εξαγωγέων Πετρελαίου Oργανισμού Aραβικών Πετρελαιοπαραγωγών Kρατών ανακοινώνουν ότι δεν θα προμηθεύουν με πετρέλαιο τις χώρες που υποστήριξαν το Ισραήλ στη διένεξή του με τη Συρία και την Αίγυπτο.

Το 1979 ακολουθεί η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση στον απόηχο της ιρανικής επανάστασης. Μετά την πολιτική κρίση και τον Αγιατολάχ Χομενέι να κερδίζει τον έλεγχο του Ιράν, οι διαμαρτυρίες γκρεμίζουν τον πετρελαϊκό τομέα της χώρας. Το νέο καθεστώς επαναλαμβάνει τις εξαγωγές πετρελαίου, αλλά αυτές είναι λιγότερες με αποτέλεσμα οι τιμές να εκτοξεύονται στα ύψη. Οι χώρες του OPEC αυξάνουν την παραγωγή τους και η συνολική απώλεια φθάνει το 4%. Επικρατεί πανικός, που ανεβάζει την τιμή πολύ περισσότερο απ' όσο αναμενόταν. Μετά το 1980, οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν για έξι συνεχή χρόνια και κορυφώνονται το 1986, με μία πτώση της τάξης του 46%, (sigmalive.com).

[5] Η οικονομική κρίση και οι αυταπάτες για το ξεπέρασμα της, του Γιώργου Σταμάτη, Θέσεις, Τεύχος 15, περίοδος: Απρίλιος - Ιούνιος 1986, «Η σημερινή οικονομική κρίση στις καπιταλιστικές χώρες ξέσπασε στις αρχές της δεκαετίας του '70. Διανύει λοιπόν αισίως τη δεύτερη δεκαετία».

[6] «Μόνο μία κρίση -είτε είναι, είτε απλώς εκλαμβάνεται ως πραγματική- οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές. Όταν ξεσπάει μια κρίση, οι δράσεις που αναπτύσσονται εξαρτώνται από τις περιρρέουσες ιδέες. Πιστεύω ότι αυτή πρέπει να είναι η βασική λειτουργία μας: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές που θα αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες, να τις διατηρούμε ζωντανές και διαθέσιμες έως ότου το πολιτικά αδύνατον καταστεί πολιτικά αναπόφευκτο.» (Μίλτον Φρίντμαν «Καπιταλισμός και ελευθερία» University of Chicago press 1962).

[7] Για το Συνδικαλιστικό και το Εργατικό Κίνημα.

[8] Καρλ Μαρξ, Η 18^η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, σελ. 15.

10:20 π.μ.