ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΟΥ ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

του Ευτύχη Μπιτσάκη

1/6/2003, εφημερίδα ΠΡΙΝ

Παρά τις ελπίδες που δημιούργησε η πρώτη διάσπαση του ΚΚΕ από τα Αριστερά, που οδήγησε και στη δημιουργία του ΝΑΡ, οι προσδοκίες δεν δικαιώθηκαν. Οι αιτίες είναι βασικά ενδογενείς, γι’ αυτό και απαιτείται τολμηρή κριτική και αυτοκριτική για να τις υπερβούμε.

ΘΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΟΙ ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ;

Η Αριστερά έχασε στο παρελθόν όλες τις ιστορικές ευκαιρίες

Πέρασαν περίπου δώδεκα χρόνια από την πρώτη και μοναδική ως τώρα μαζική διάσπαση του ΚΚΕ από τα αριστερά. Για πρώτη φορά διαφάνηκε η δυνατότητα επαναθεμελίωσης μιας κομμουνιστικής Αριστεράς, με την υπέρβαση του πλέγματος σεχταρισμού-οπορτουνισμού που χαρακτηρίζει την ελληνική Αριστερά τα τελευταία εξήντα χρόνια. Επίσης πέρασαν περίπου δώδεκα χρόνια από την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Η ιστορική αυτή καταστροφή επέδρασε αρνητικά στην προσπάθεια για συγκρότηση του πόλου της ριζοσπαστικής Αριστεράς, με τη γενική σύγχυση και την απογοήτευση τις οποίες προκάλεσε. Αλλά αν το ΝΑΡ δεν δικαίωσε τις προσδοκίες που είχε γεννήσει, αυτό δεν οφείλεται κυρίως στις συνέπειες της κατάρρευσης. Τα κύρια αίτια είναι ενδογενή και οφείλουμε να τα αναδείξουμε με ένα συγκεκριμένο κριτικό απολογισμό της δωδεκαετίας. Έχουμε χορτάσει από επαναστατικό βερμπαλισμό όλα αυτά τα χρόνια. Μια αυτοκριτική αποτίμηση, δημόσια, συγκεκριμένη και τίμια, αποτελεί προϋπόθεση για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη όσων αναζητούν διέξοδο από τη σημερινή πραγματικότητα.

Η ελληνική Αριστερά έχει χάσει μέχρι σήμερα, από θεωρητική ανεπάρκεια, όλες τις ιστορικές ευκαιρίες που της δόθηκαν για να γίνει ηγεμονική δύναμη της κοινωνίας: Το 1944, το 1946, το 1974. Σήμερα, μπροστά στην ανθρωπότητα τίθεται το μεγάλο ιστορικό δίλημμα: σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Ακόμα χειρότερα: σοσιαλισμός ή αυτοκαταστροφή του ανθρώπινου είδους. Η μεγάλη αυτή πρόκληση απευθύνεται κυρίως στην Αριστερά. Αλλά οι ηγεσίες των παραδοσιακών αριστερών κομμάτων, όπως και οι μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες της ριζοσπαστικής Αριστεράς, δεν φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος της καταστροφής, το μέγεθος των πλανητικών κινδύνων, αλλά και τις νέες δυνατότητες της οποίες κυοφορεί ο συγκρουσιακός σημερινός κόσμος. Δέσμια του παρελθόντος, κόμματα και κινήσεις παραμένουν, παρά τις μικρές αναπροσαρμογές, περιχαρακωμένα στη δική τους αλήθεια. Καλλιεργούν καθένα τους το δικό του κήπο, απομονωμένα από τις λαϊκές μάζες, οι οποίες, θύματα της πολιτικής τους ανεπάρκειας, συνεχίζουν να αποτελούν την πελατεία των κομμάτων της αστικής τάξης, θα χάσει, λοιπόν, για άλλη μια φορά την ιστορική ευκαιρία η Αριστερά;

Παρά τη θετική προσφορά της (α­ντιφατική, ελλιπή κ.λ.π.), ο απο­λογισμός της ελληνικής Αριστε­ράς κατά την τελευταία δεκαε­τία είναι αρνητικός. Εν πάση περιπτώσει, σήμερα βρισκόμαστε μπρο­στά σε μια συγκεκριμένη πραγματικότη­τα. Η ελληνική Αριστερά συγκροτείται α­πό τρεις πόλους: έναν ρεφορμιστικό, έ­ναν δογματικά προσκολλημένο στο αδιέ­ξοδο παρελθόν και έναν ελάσσονα, του υ­πό διαμόρφωση πόλου της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Ο τρίτος πόλος είναι αριθμη­τικά μικρός και δεν είναι συγκροτημένος σε ενιαία πολιτική δύναμη. Εντού­τοις, η ύπαρξη του είναι αναγκαία και η συγκρότηση του θα επηρεά­σει την ελληνική πολιτική πραγμα­τικότητα. Στη συνέχεια θα περιοριστώ στην περίπτωση του ΝΑΡ. Οι άλλες συνιστώσες ας μιλήσουν για τη δική τους περίπτωση και -ας ελπίσου­με- ότι θα υπάρξει διάλογος.

Η διάσπαση του 1989 δημιούργησε εύλογες ελπίδες για τη δυνατότητα επαναθεμελίωσης της κομμουνιστικής Αριστε­ράς: την κίνηση αυτή -ως γνωστόν- την είχε ακολουθήσει η συντριπτική πλειοψη­φία της ΚΝΕ, πλήθος μελών και στελεχών του ΚΚΕ, καθώς και η πλειοψηφία του ι­δεολογικού μηχανισμού του. Τι έγινε αυ­τός ο κόσμος που γέμιζε τα αμφιθέατρα και γεννούσε βάσιμες ελπίδες για το μέλ­λον; Ας μιλήσουμε χωρίς περιστροφές: το ΝΑΡ δεν δικαίωσε της ελπίδες που γέν­νησε η συγκρότηση του. Αλλά το ΝΑΡ, συρρικνωμένο έστω, υπάρχει και η ύπαρ­ξη του είναι αναγκαία. Ας επιχειρήσουμε λοιπόν να εξηγήσουμε τα αίτια της απο­ψίλωσης και της μετέπειτα στασιμότητας. Φύγαμε όλοι από το ΚΚΕ για τους ίδι­ους λόγους; Απερίφραστα: Όχι! Η πλειο­ψηφία εντάχθηκε στη δεξιά στροφή της η­γεσίας και ειδικά στη συνεργασία με τη Δεξιά. Πολύ λίγοι ήταν αυτοί που είδαν τη δεξιά εκτροπή ως συνέπεια, ως «στιγ­μή» της πάγιας εσωτερικής αντίδρασης του ΚΚΕ: του πλέγματος σεχταρισμού-οπορτουνισμού, της παρακμής της εσωτερι­κής δημοκρατίας και της θεωρίας του-εμπειρισμού και -οριακά- μιας πολιτικής χωρίς αρχές.

Τι έπρεπε λοιπόν να επιδιώξει από την πρώτη στιγμή η υπό διαμόρφωση οργά­νωση; Δύο αλληλένδετες και αλληλοτροφοδοτούμενες διαδικασίες: τη συγκρότη­ση οργανώσεων με βάση την οργανωμένη δημοκρατία και το ξεκαθάρισμα των ιδε­ολογικών και θεωρητικών θεμελίων της οργάνωσης. Τίποτα από τα δύο δεν έγινε όπως έπρεπε.

Συγκεκριμένα. Ανάμεσα στα μέλη της οργάνωσης υπήρχαν διαφορές και αντι­θέσεις. Αυτό ητανε φυσικό. Οι μεν ήθε­λαν να φτιάξουν ένα καλό ΚΚΕ. Άλλοι, συνεπαρμένοι από επαναστατικό οίστρο, φαντάζονταν ότι περίπου ερχόταν η στιγ­μή της εφόδου στα χειμερινά ανάκτορα. Η δεξιά στροφή του ΚΚΕ τροφοδοτούσε ως αντίδραση ένα νέο αριστερισμό. (Σε μία από τις πρώτες πολυπληθείς διασκέ­ψεις, η πρόταση μου για συνεργασία με άλλες οργανώσεις πήρε 3 ή 4 ψήφους, σε σύνολο περίπου 500). Άλλοι, τέλος, ξε­φεύγοντας από την αποπνικτική έλλειψη δημοκρατίας του ΚΚΕ, περνούσαν στο άλλο άκρο, απορρίπτοντας κάθε μορφή οργανωμένης δημοκρατίας.

Η δημιουργική υπέρβαση των υπαρ­κτών διαφορών και αντιθέσεων πάνω σε μια συγκεκριμένη πολιτική-θεωρητική βάση δεν ήταν α­πραγματοποίητη. Αυτό όμως προϋ­ποθέτει ανοικτή συζήτηση, τόσο στις υπό συγκρότηση οργανώσεις, όσο και μέσω του Πριν. Ειδικά ο δημόσιος διάλογος θα ήταν δείγμα υγείας και προϋπόθεση για την ιδεολογική ενό­τητα της κίνησης. Αυτό έπρεπε να γίνει. Τι έγινε όμως; Διαφορές και αντιθέσεις συζητήθηκαν, όπως συζητήθηκαν στα πλαίσια της καθοδηγητικής ομάδας, ερή­μην της βάσης. Συνέπεια: αποχωρήσεις και αποψίλωση της καθοδηγητικής ομά­δας και, ταυτόχρονα, αποψίλωση της ορ­γάνωσης λόγω της οργανωτικής χαλαρό­τητας και της ιδεολογικής ασάφειας. (Εδώ φυσικά έπαιξε σημαντικό ρόλο και η κατάρρευση).

Οργανωτική, χαλαρότητα μέχρι, παρά­λυση, αποψίλωση, ιδεολογική ασάφεια, αντιθέσεις. Η θεωρητική ανεπάρκεια-συνέπεια ότι ποτέ δεν ξεκίνησε μια ου­σιαστική συζήτηση- οδηγούσε είτε σε μια νέα μορφή αριστερισμού με άφθονο επα­ναστατικό βερμπαλισμό, με αχαλίνωτη θεωρητικολογία, είτε σε προσπάθειες μιας αφελούς θεωρητικής «ανανέωσης» με εκλεκτικές συρραφές μοντέρνων αστι­κών ιδεολογημάτων και με. αμφισβήτηση της θεωρητικής και πρακτικής αξίας του μαρξισμού. Συνολικά σε μια χαοτική σύγ­χυση και αντίδραση σε κάθε απόπειρα συστηματικής επεξεργασίας της θεωρητικής-πολιτικής φυσιογνω­μίας του ΝΑΡ.

Η θεωρητική ατροφία του ΝΑΡ είναι συνέπεια των προηγούμενων και ταυτόχρονα παράγων περαιτέ­ρω θεωρητικής σύγχυσης. Όλα αυ­τά τα χρόνια δεν έγινε κάποια συ­στηματική προσπάθεια να ανοίξει η θεωρητική συζήτηση μέσω του Πριν, στις οργανώσεις, με δημό­σιες εκδηλώσεις κ.λ.π. Δεν είναι τυ­χαίο ότι η λέσχη του ΝΑΡ, στο κέ­ντρο της Αθήνας, είναι σχεδόν πάντα κλειστή, ενώ έπρεπε να έχει α­ποτελέσει κυψέλη θεωρητικών συ­ζητήσεων και καλλιτεχνικών εκδη­λώσεων. Επίσης, η απουσία της θε­ωρίας και της τέχνης στο κατά τ’ άλλα ενδιαφέρον Πριν δεν είναι τυχαία.

Εδώ πρέπει επίσης να σημειω­θεί άλλη μια από τις συνέπειες της πρώην κομματικής διαπαιδαγώγη­σης των στελεχών του ΝΑΡ, όπου επαληθεύεται η ρήση του Μαρξ ό­τι οι νεκροί βαραίνουν σαν βρα­χνάς στο μυαλό των ζωντανών. Η συνολική στάση του ΚΚΕ απένα­ντι στην κοινωνία, στα κινήματα, στα ιδεολογικά και καλλιτεχνικά ρεύματα, ήταν αρνητική. Δέσμια της ψυχολογίας του πολιορκημέ­νου φρουρίου, η καθοδήγηση καταπολε­μούσε ή αγνοούσε περιφρονητικά ό,τι νέο και ελπιδοφόρο αναδυόταν στον τό­πο μας. Η ψυχολογία αυτή μεταφυτεύτη­κε, λιγότερο ή περισσότερο, και στο ΝΑΡ. Συνέπεια; Η ολοκληρωτική σχεδόν απουσία των στελεχών του ΝΑΡ από το πλήθος των θεωρητικών, επιστημονικών, καλλιτεχνικών συζητήσεων, εκδηλώσεων και κινήσεων. Είναι εύκολο να περιφρο­νείς αφ’ υψηλού ή να αδιαφορείς για ό,τι δεν εντάσσεται στη δική σου αλήθεια. Αλλά η περιφρόνηση και η απουσία προ­ϋποθέτουν και προπαντός συνεπάγονται τη θεωρητική ανεπάρκεια. Η επιδίωξη της πολιτικής ηγεμονίας προϋποθέτει τη θεωρητική και την πολιτισμική ηγεμονία. Η καθοδήγηση του ΝΑΡ ζει, λίγο-πολύ, στο δικό της κόσμο, αναπαράγοντας τη στελεχική υπεροψία του κομμουνιστικού παρελθόντος της.

Στη ζωή της ελληνικής Αριστεράς ή­ταν πάντα αποφασιστική (και καταστρο­φική) η αποσύνδεση της στρατηγικής α­πό την τακτική: σεχταρισμός στην τακτι­κή, οπορτουνισμός στη στρατηγική. Το άλυτο πάντα, αλλά κρίσιμο πρόβλημα των συμμαχιών και οι καταστροφικές του συνέπειες εντάσσεται σε αυτή την α­ντίθεση. Ως άρνηση του δεξιού οπορτουνισμού του ΚΚΕ, στο ΝΑΡ άνθησε και ανθεί ένας νεοαριστερισμός, που εκδη­λώνεται τόσο στην αντιμετώπιση των δυ­νάμει συμμάχων, όσο και στην κριτική της υπαρκτής Αριστεράς.

Σε μία συμμαχία π.χ. στα συνδικάτα, σε μία συμμαχία στις δημοτικές εκλογές, ακόμα και σε βουλευτικές εκλογές, α­παιτείται οι σύμμαχοι να συμφωνήσουν με τη συνολική στρατηγική της ριζοσπαστικής-επαναστατικής οργάνω­σης. Ο Λένιν τόνιζε ότι κά­νουμε υποχωρήσεις, συμβι­βασμούς, προχωρούμε με τους συμμάχους ως εκεί που μπορούν να φτάσουν και όλη η ευλύγιστη τακτική υποτάσ­σεται στην υπηρεσία του στρατηγικού στόχου. Εμείς, ακόμα και στις δημοτικές ε­κλογές, απαιτούμε από συμ­μαχικές δυνάμεις να συμφω­νήσουν για έξοδο της χώρας από την ΕΕΠ Αλλά με αυτή τη νοοτροπία δεν γίνονται συμμαχίες, ενώ η ριζοσπαστι­κή Αριστερά, διατηρώντας την ασηψία της, καταφέρνει, να διατηρεί τις λίγες χιλιάδες των ψηφοφόρων της. Άλλη εκδήλωση αυτής της «επανα­στατικής υπεροψίας» είναι η περιφρονητική στάση απένα­ντι σε κόμματα της διεθνούς Αριστεράς, με τα οποία ίσως και δίκαια διαφωνούμε (Επανίδρυση, Γαλλικό ΚΚ, Κόμματα της Ρωσίας, κ.λ.π.). Αντί για μια συγκεκριμένη α­νάλυση των τοπικών ιδιομορ­φιών, των δυνατοτήτων και των εσφαλ­μένων, ίσως τοποθετήσεων, εμείς, από το ύψος της επαναστατικής μας καθαρότη­τας (και ανεπάρκειας), μηδενίζουμε και χλευάζουμε τις πρώτες τραγικές απόπει­ρες για ανασύνταξη ή επαναθεμελίωση της Αριστεράς.

Για την υπέρβαση του εαυτού μας

Η συγκρότηση του πόλου της ριζοσπαστι­κής Αριστεράς είναι αναγκαία. Αντικειμενι­κά είναι και εφικτή. Το ΝΑΡ, ως η σχετικά μαζικότερη οργάνωση, έχει ιδιαίτερη ευθύνη για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας, Πρώτη λοιπόν προϋπόθεση, η υπέρβαση της οργανωτικής χαλαρότητας και παραλυσίας και της θεωρητικής αφασίας. Να επανασυν­δέσουμε θεωρία και πράξη. Να μελετήσουμε τα προβλήματα της σημερινής ελληνικής κοι­νωνίας και να προσαρμόσουμε τη δράση μας σε αυτή την πραγματικότητα. Να συνεχίσου­με τη συζήτηση που εγκαινιάσαμε και εγκα­ταλείψαμε για τις αιτίες της κατάρρευσης του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. (Το μέλλον θα είναι πάντα υποθηκευμένο, όσο δεν θα ξεκα­θαρίσουμε τους λογαριασμούς μας με το πα­ρελθόν). Ταυτόχρονα, να επιχειρήσουμε να συγκροτήσουμε μια πρώτη έστω άποψη για τα προβλήματα της σοσιαλιστικής προοπτι­κής: επαναστατικές δυνάμεις, δρόμοι της επα­νάστασης, κόμμα της πρωτοπορίας, σχέση με κινήματα, μορφή της εργατικής εξουσίας, κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, α­ποκέντρωση και σχέδιο, πρόβλημα φυσικών πόρων κ.λπ. Να ξεπεράσουμε τον οικονομι­σμό και την αστική ιδεολογία της προόδου. Να επιχειρήσουμε μια σύνδεση με τον κόσμο της τέχνης και με την τέχνη ως αξία καθεαυ­τή, και όχι ως θεραπαινίδα της πολιτικής. Σε σχέση με τις υπόλοιπες συνιστώσες της ριζο­σπαστικής Αριστεράς: να ξεπεράσουμε τις α­πλές εκλογικές συνεργασίες. Μέσα από μια ανοιχτή θεωρητική-πολιτική αντιπαράθεση, να φθάσουμε σε ουσιαστικότερες μορφές συ­νεργασίας, με τελικό στόχο την υπέρβαση του κατακερματισμού και την επαναθεμελίωση της ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Αυτό που διακυβεύεται σήμερα είναι το σύνολο των δικαιωμάτων και των ελευθε­ριών που η ανθρωπότητα κατέκτησε με α­γώνες αιώνων. Ακόμα περισσότερο: η υπο­ταγή της τεχνικής στο κέρδος και στον πόλε­μο συνεπάγεται την καταστροφή του περι­βάλλοντος και την εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων. Ως συνέπεια, νέους πολέμους με ακραία, αλλά όχι απίθανη κατάληξη, μια πυρηνική καταστροφή.

Μπροστά στο μέγεθος των προβλημάτων, των κινδύνων, αλλά και των απελευθερωτι­κών δυνατοτήτων, θα θελήσουμε και θα μπο­ρέσουμε να υπερβούμε τους εαυτούς μας.

Πρώτο βήμα: μια οργανωτική συνδιάσκε­ψη του ΝΑΡ. Επί δώδεκα χρόνια αποφεύγου­με να δούμε την κατάσταση της οργάνωσης.

Πηγή: ΚόκκινηΣημαία

12:18 π.μ.